RIRS ameliyatı ne demektir? Retrograde Intrarenal Surgery. Böbrek içi taş kırma yöntemi. İdrar yolundan ince bir üreteroskop ile böbrek içindeki taşa ulaştıktan sonra taşın kırılarak vücut dışına çıkarılması işlemi kısaca RIRS olarak isimlendirilir.

Genellikle 2 cm den küçük böbrek taşları için tercih edilen kapalı böbrek taşı ameliyatıdır. Yani bu işlemde hastanın idrar yaptığı delikten (üretra) kameralı endoskopik aletlerle idrar torbasına ulaşılır. Buradan da böbreğe giden kanala girilir, bu kanalda ilerlenerek böbreğe ulaşılır ve direk görüş altında böbrekteki taşlar lazerle kırılarak çıkarılır. Eskiden rutin olarak açık ameliyatla alınan taşlar yaklaşık olarak son 10 yıldır ülkemizde standart olarak bu yöntemle alınabilmektedir. Ancak hala bazı merkezlerde gerek ekipman yetersizliği gerek tecrübeli doktor eksiği nedeniyle böbrek taşları açık cerrahi yöntemle tedavi edilmektedir.


Kapalı Böbrek Taşı Ameliyatı (RIRS, Fleksibl URS,) Nasıl Yapılır?
İşlem genel veya spinal (belden uyuşturma) anestezi altında ameliyathane koşullarında yapılır. Önce hastanın idrar yaptığı kanaldan girilerek idrar torbasına kameralarla ulaşılır. Buradan böbrekten gelen ve idrar torbasına birleşen kanala (üreter) bir ucu dışarıda kalacak şekilde uzun ince sert bir tel takılır. Bu telin üst ucu böbreğin içinde bulunur. Bu telin üzerinden böbreğe kadar ulaşabilen yaklaşık 40 cm lik bir boru (akses sheath) yerleştirilir. Bu boru içinden kameraların geçişine izin verecek derecede geniştir. Daha sonra ucu kıvrılabilen yumuşak bir yapıya sahip kameralı bir alet (fleksibl üreteroskop) girilerek böbrek içindeki taş görülür. Bu aletin iç yapısında kamera görüntüsü için gerekli ışığı taşıyan fiberobtik kabloların yanı sıra bazı kanallar bulunur. Bu kanallardan hem su geçişi sağlanır hem de taşları kırmaya yarayan lazer teli veya taşları tutmaya yarayan aletler gönderilebilir. Su geçişi ameliyat sırasında sürekli devam etmektedir. Bu sayede böbrek içinde bir havuz oluşturularak görüntü alınabilir. Aksi halde böbrek dokuları üst üste yapışarak içeride hareket etmek mümkün olmadığı gibi lazer ile böbreğe zarar verme ihtimali artır. Bu ameliyatta prensip taşların 1 mm nin altına inecek boyutta küçültülmesidir. Küçük parçalara ayrılan taşlar daha sonra kendiliğinden hastaya herhangi bir ağrı veya zarar vermeden idrar yoluyla atılır.

İşlem bitiminde genellikle üreter denilen kanalda taş birikmemesi, idrar akışının ameliyattan sonra düzenli olması ve hastanın ağrı hissetmemesi için plastik bir boru (DJ =Double J stent) böbreğe yerleştirilir. Bu stentin bir ucu idrar torbasında diğer ucu böbrekte bulunur.

Her böbrek taşına uygulanabilen bir yöntem midir?
Böbrek taşı konusunda anlatıldığı gibi taş tedavilerinde her hasta için ayrı ayrı karar vermek gerekir. En önemli kısıtlayıcı faktör taş büyüklüğüdür. Büyük taşlarda kırılan taşların böbrekten dökülmesi sorun oluşturabileceği gibi, uzun süren ameliyatlar da hastada enfeksiyon riskini arttırabilir. İşlem genel anestezi altında uygulanacağı için anestezi için uygun olmayan hastalarda bu yöntem uygulanamaz. İdrar yolu enfeksiyonu olan hastalara önce enfeksiyon tedavisi yapılıp takiben bu işlem yapılabilir.
Ameliyat öncesi dikkat edilecek hususlar
İşlemden önce anestezi doktoru mutlaka muayene edip bazı laboratuvar testlerinizi, akciğer filmi ve kalp elektronuzu görmek isteyecektir. Ameliyat öncesi idrarınızda enfeksiyon olup olmadığı da kontrol edilmelidir. Enfeksiyon varsa öncesinde tedavi edilmesi gerekir. Yine kullandığınız tansiyon, şeker veya kalp ilaçları doktorunuza danışılarak kullanılmalıdır. Ameliyattan önceki gece planlanan ameliyat saatinden 6-8 saat önce yemek yemeği, su içmeği durdurmalıdır.
Ameliyat Sonrası Hastalar Nasıl Takip Edilir?
Ameliyattan çıkan hastalar yaklaşık 24 saatlik bir takipten sonra taburcu edilebilir. Ameliyatın erken döneminde hastalar oluşabilecek komplikasyonlar açısından yakın takip edilir. Burada hasanın kalp atımı, tansiyonu, ateşi, solunumu, idrar miktarı ve rengi gözlenir. Anestezinin etkisi geçene kadar hastalar ağızdan beslenemezler. Ağrısı olan hastaya ağrı kesici ve standart olarak antibiyotik verilir.
Fleksibl URS, RIRS Ameliyatının Riskleri Nelerdir?
Her ne kadar endoskopik yöntem olsa da ameliyatın bazı komplikasyonları vardır. Yüksek ateş, idrar yolu enfeksiyonu, idrarda kanama, üreter adı verilen böbrek ile mesane arasındaki kanalda yaralanma, taşa ulaşamama, taşın tamamen kırılamayıp ikinci seansa bırakılması gibi.
Ne Kadar Süre Sonra Günlük Aktivitelere veya İşe Dönülür?
Bu ameliyatın açık cerrahilere kıyasla en büyük avantajı hastaya hiçbir kesi yapılmamasıdır. Zaten ameliyat doğal idrar kanallarından girilerek yapıldığı için hastanın herhangi bir organında delik veya yaralanma oluşmaz. Mide endoskopisi gibi düşünülebilecek bu operasyondan 24 saat sonra hastalar günlük yaşamlarına ve aktivitelerine dönebilirler. Banyo yapabilirler, istediklerini yiyip içebilirler. Eğer hastaya DJ stent takıldıysa bu da günlük aktiviteye geri dönüşe engel değildir ancak hastanın bazı hareketlerini kısıtlayabilir. Bu stentler ağır egzersizde böbrek ve mesane bölgesinde rahatsızlık veya ağrı hissi yapabilir. İdrarda kanamaya veya sık idrara çıkma isteğine neden olabilir. Hasta bu şikayetleri tolere edebildiği sürece her türlü aktiviteyi yapabilir.
Fleksibl URS, RIRS her yaş grubunda uygulanabilir mi?
Gelişen teknoloji ve aletler sayesinde bu ameliyatın standart cihazları dışında çocuklar için üretilmiş minyatürize cihazları da bulunur. Taş veya böbrek açısından bu ameliyat her yaş grubunda yapılabilir ancak küçük çocuklarda bu minyatür aletlerin kullanılması gerekir.
Fleksibl URS, RIRS ameliyatının Perkütan ameliyatına göre avantajı varmıdır?
Fleksibl URS ile yapılan kapalı böbrek taşı ameliyatının açık ameliyata üstünlüğü tartışma götürmez, hatta bir diğer kapalı yöntem olan sırttan girilerek yapılan Perkütan Nefrolitotomi ameliyatına göre de birçok üstünğü vardır. Perkütan ameliyatında sırtta 1 cm lik bir kesi yapılır, buradan böbreğe ulaşılır, dolayısıyla böbrekte de yaklaşık 1 cm lik bir kesi olur. Cilt, ciltaltı dokular, kaslar ve böbreğin çok küçük de olsa kesilmesi kanama riski demektir. Bu ameliyatta herhangi bir kesi olmadığı için bu tür riskleri barındırmaz. Bir diğer avantajı kan sulandırıcı (Coraspin, Ecopirin, Aspirin) ilaçlar kullanan hastalarda da bu ameliyatın yapılabilmesidir. Doğuştan böbreği anormal yerde veya yapıda olan (Atnalı böbrek, pelvik böbrek) hastalarda da öncelikli seçenek Fleksibl URS dir. Tüm bunlara rağmen en büyük dezavantajı Perkütan ameliyatına göre büyük taşlarda başarısının düşük olmasıdır.